Manuel Vázquez Montalbán

pisarz, poeta, dramaturg i publicysta polityczny. Urodził się w 1939 roku w Barcelonie, zmarł w roku 2003.

 

Był postacią niezwykle malowniczą w hiszpańskim środowisku literackim i dziennikarskim. Na co dzień zajmował się polityką, pisując do czołowych hiszpańskich gazet i periodyków, jednocześnie  znany ze swej namiętności do dobrej kuchni, przez ponad 30 lat prowadził  rubryki kulinarne na łamach różnych pism. Pisaniem książek - jak twierdził - zajmował się od święta, a jednak największą sławę przyniosła mu właśnie licząca już ponad 20 tomów seria powieści kryminalnych z postacią prywatnego detektywa Pepe Carvalha. Za książki z tego cyklu otrzymał wiele prestiżowych nagród literackich, m.in.  w 1979 Premio Planeta za Los mares del Sur (Morza południowe), Prix International de Littérature Policičre (1981, Paryż), Proyección Internacional miasta Barcelony  za postać Pepe Carvalha (1997). Za całokształt twórczości przyznano mu w roku 2000 Premio Grinzane-Cavour.

 

Postać detektywa Carvalha, który towarzyszy czytelnikom całego świata już ponad 25 lat, autor obdarzył niekonwencjonalną osobowością, nadając mu wiele własnych cech: eks-komunista, były agent CIA, (podobnie jak sam autor), erudyta, do tego wielki smakosz i znawca sztuki kulinarnej. Wraz ze swoim bohaterem nie bez ironii i żartobliwego krytycyzmu, kreślił barwny, czasem nieco surrealistyczny obraz hiszpańskiego społeczeństwa w tak zwanym okresie przejściowym po upadku dyktatury generała Franco.

 

Z równie wielkim zamiłowaniem autor oddawał się twórczości publicystycznej, mając w dorobku liczne tomy esejów, jak Crónica sentimental de Espana (Sentymentalna kronika Hiszpanii, 1971) czy Crónica sentimental de la transición (Sentymentalna kronika przejścia, 1985), a także wiele cenionych i nagrodzonych książek o tematyce społeczno-politycznej, m.in.: Galindez (uhonorowana Premio Nacional de Literatura i Nagrodą Literatury Europejskiej), Autobiografia del general Franco (Autobiografia generałą Franco), El Balneario (nagroda krytyków niemieckich) czy El delantero centro fue aseseinado al atardecer (Środkowy napastnik zginie o zmierzchu, Nagroda Miasta Barcelony).

 

Twórczy temperament Montalbana najlepiej chyba charakteryzują słowa jego przyjaciela, słynnego peruwiańskiego pisarza Maria Vargasa Llosy, który mówiąc o Barcelonie jako ziemi książek i wydawców, stwierdził, że: "(...) budzi ona nie tylko powołania literackie, lecz doprowadza je do niesłychanego stopnia płodności graniczącej z cudem. Może o tym świadczyć (...) literacko-dziennikarska produkcja Manuela Vazqueza Montalbana,  w porównaniu z którą twórczość Balzaka czy Baroji wydaje się wręcz skromna. Przez te wszystkie lata spędzone w Barcelonie oprócz zaangażowania się po stronie Rewolucji, pisania wierszy, prowadzenia badań nad komunikacją, uaktualnianiem marksizmu i wymyślania kryminalnych intryg dla swego galisyjskiego detektywa Pepe Carvalha, Vázquez Montalbán napisał prawie wszystkie krytyki (no, powiedzmy: 99 procent) reżimu, którego dogorywająca dyktatura nie była w stanie już kontrolować. Używał tylu pseudonimów i posługiwał się tak różnymi stylami, by wywieść w pole cenzorów i komisarzy policji, a zawsze go rozszyfrowywałem, bo zdradzało go zjadliwe poczucie humoru i fakt, że we wszystkich tekstach atakował Kissingera"

(z wypowiedzi dla "Notesu Wydawniczego" 5/1999).