Tym razem będzie o prozie Blaise Cendrarsa, wybitnego, choć dziś mocno zapomnianego pisarza francuskiego, nota bene prozaika, którego markowym znakiem nie był klasyczny, standardowy realizm, ale stylistyczne, językowe eksperymentatorstwo. Wszakże właśnie w tej prozie, która została przyswojona polszczyźnie, odezwał się realistyczny biegun twórczości Cendrarsa. Nie jest to jednak realizm w stanie najczystszym chemicznie, bo także i tu dochodzi do głosu jego pisarska dusza i skłonność przepuszczania doświadczanej rzeczywistości poprzez traktowanie języka nie li tylko jako nosiciela najprostszych, opisowych funkcji. Skłonność ta jest w „Odciętej ręce i innych wojennych opowiadaniach” bardzo miarkowana, momentami prawie niezauważalna, ale gdzieś w tle obecna, zwłaszcza poprzez jego finezyjną ironię i czasem niewidzialnego ducha metafory. Zwolennicy „literatury literackiej”, smaków stylistycznych znajdą więc w tej prozie coś dla siebie, a jednocześnie nadmiar językowej pomysłowości i „metafizyki prozy” nie odstraszy zwolenników literatury realistycznej, solennej w opisie, którą znajdą tu w obfitości. Ciekawa z punktu widzenia literackiego jest - by tak rzec - specyficzna francuska perspektywa patrzenia na zło wojny, wolna od nadmiaru bezwzględnego okrucieństwa, takiego jakie obecne jest w prozie wojennej Izaaka Babla, Józefa Wittlina, Leopolda Buczkowskiego, czy choćby nawet Remarque’a.

Pełna wersja recenzji dostępna na portalu pisarze.pl

Cendrars mogł nigdy nie pozbierać się po tak wielkiej tragedii, co w pewien sposób miało miejsce, bowiem w żadnym ze swoich tekstów w sposób bezpośredni nie opowiedział on o samym wypadku. Częściej o jego skutkach, nigdy zaś o momencie wielkiej straty. Te wszystkie fakty, które wydawca zamieścił we wstępie do zbioru, rozbudziły moją ciekawość. Skoro ktoś tak bardzo stara się, aby spisać swoje wojenne i powojenne doświadczenia, to musi mieć coś do powiedzenia. I nie myliłam się, bo Cendrars miał do powiedzenia wiele. Przede wszystkim prawdę, bo chociaż nie stroni od lirycznych ozdobników, w znacznej mierze przekazuje nam mroczne świadectwo na temat okropieństw wojny.
Nie mogę nie powiedzieć kilku słów o stylu pisarskim Cendrarsa. Jak już wspomniałam opisy często są mocno liryczne i zdradzają, czym przed wojną zajmował się autor wspomnień. W zdecydowanej większość jednak Cendrars jednak nie przebiera w słowach i nie waha się przed nazwaniem wojennych okropności, których był świadkiem i uczestnikiem, przy użyciu mocnych słów. Przede wszystkim zaś nie oddziela wojny i jej efektów od działań ludzi. To ludzie są ofiarami, ludzie są sprawcami, ludzie towarzyszą mu w walce i właśnie ludzi posyła na śmierć w walecznym szale. Dla Cerdrarsa nie ma ludzi wyłącznie dobrych lub wyłącznie złych. Zauważa on to, że każdy człowiek działa tak, jak nakazują mu warunki. Nikogo nie skreśla. I o wszystkich pamięta, bo chociaż czasem nie wspomina czyjegoś imienia, to tylko dlatego, by zapewnić mu spokój duszy i nie męczyć go bez potrzeby.

Pełna wersja recenzji dostępna na blogu papierowymorderca.blogspot.com